ต้นเทียนอีกหนึ่งประเภทที่คนอุบลราชธานี (โดยที่จังหวัดอื่นๆ ไม่มีประกวดแข่งขันทำถวายวัดเช่นจังหวัดอุบลราชธานี) มีการรื้อฟื้นขึ้นจัดทำและประกวดแข่งขัน คือ “ต้นเทียนประเภทมัดรวมติดลาย” เดิมการถวายเทียนพรรษานั้น คนอีสานหรือผู้คนชาติพันธุ์ไทย-ลาว จะใช้หมากโพธิ์ หรือ พิมพ์ต่างๆ จุ่มน้ำขี้ผึ้ง ได้เป็น “ดอกผึ้ง” แล้วไปติดตามต้นกล้วยหรือหุ่น(ขึ้นรูปด้วยโครงไม่ไผ่) เรียก “ต้นดอกผึ้ง” หรือขนาดใหญ่ขึ้นอีกก็จะเรียก “ปราสาทผึ้ง” เพื่ออุทิศทอดทานให้แก่ผู้ล่วงลับ เมื่อสงฆ์ได้รับเทียนขี้ผึ้งจากการถวายทานมาแล้ว ก็จะนำไปฟั้นเป็นเทียน เพื่อจุดบูชาพระรัตนตรัยและให้แสงสว่างในการท่องจำพระธรรมคำสอน อีกทั้งใช้เป็นแสงในการจารคัมภีร์ใบลานในยามค่ำคืน ถือเป็นกุศลยิ่ง สมัยต่อมามีการฟั้นเทียนเป็นเล่ม ขนาดเท่ารอบศีรษะ เรียก “เทียนเวียนหัว” หรือ ขนาดเท่าความสูงจากสะดือถึงหัว เรียก “เทียนค่าคีล” และเทียนขนาดต่างๆ ติดไปตามต้นไม้ ต้นกล้วย ไปถวายวัดในเทศกาลพิธีการต่างๆ เมื่อพระเจ้าน้องยาเธอกรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์ ข้าหลวงต่างพระองค์มณฑลอีสาน เสด็จมาครองเมืองอุบลราชธานี ทรงโปรดฯ ให้มีการถวายเที่ยนพรรษาในเดือน ๘ (เข้าปุริมพรรษา) ในปี พ.ศ.๒๔๔๔ โดยโปรดเกล้าฯ ให้นำเทียนแต่ละคุ้มวัดใส่เกวียนบ้าง ใส่เสลี่ยงคานหามแบกหามมาบ้าง ตกแต่งในผาสาร(บุษบก)มาบ้าง แล้วนำมารวมกันที่ลานทุ่งศรีเมือง (ทุ่งศรีเมือง คือ ทุ่งเมรุนกสักกะได ลิงค์และลานปลูกข้าวหลวง/ข่วงเมือง) จากนั้นจึงแยกย้ายกันไปถวายตามคุ้มวัดของต้น ลำดับแรกยังไม่มีการประกวดต้นเทียน เพียงแต่ชาวบ้านพูดกันว่า วันนั้นยิ่งใหญ่ วัดนี้งดงาม ภายหลังจึงมีการประกวดกันเกิดขึ้น
การทำเทียนพรรษาประเภทโบราณ
โดยต้นเทียนในรุ่นแรกเมื่อร้อยกว่าปีก่อน เป็นต้นเทียนแบบ”มัดรวมติดลาย” นั่นเอง โดยสมัยก่อน ชาวบ้านจะบริจาคเศษเทียน เศษผึ้ง หรือ เทียนเล่ม แล้วนำมาหลอมใหม่เป็นเทียนแท่ง จากนั้นจึงนำไปติดตับแกนไม้หรือแกนต้นกล้วยแล้ว จึงใช้กระดาษจังโก หรือ กระดาษตังโก (กระดาษเงินกระดาษทอง) ตอกลายแล้วนำไปตกแต่งต้นกับต้นเทียน
ดังนั้น ต้นเทียนที่รื้อฟื้นประกวด จึงมีหลักเกณฑ์ว่า จะต้องเป็นเทียนเล่มแล้วมัดติดกับแกนแล้วตกแต่งด้วยวัสดุต่างๆ ตามแต่จะหาได้ เช่น กระดาษเงินกระดาษทอง ใบตอง ใบลาน ฯลฯ และนำเข้าประกวดเป็นต้นเทียนอีกประเภทหนึ่งของจังหวัดอุบลราชธานี เพื่อเป็นเครื่องหมายว่า ต้นตำรับหรือต้นเค้าการแห่เทียนเข้าพรรษาจังหวัดอุบลราชธานีที่ยิ่งใหญ่ระดับโลกนั้น เป็นมาอย่างไร
อุปกรณ์ทำเทียนพรรษาประเภทโบราณ
ขั้นตอนและวิธีการทำเทียนพรรษาประเภทโบราณ ประกอบด้วยขั้นตอนต่าง ๆ ดังนี้
การออกแบบเทียนพรรษาโบราณ และตกแต่งตัวละครในรถเทียน การร่างแบบภาพร่าง หรือลวดลายตัวละครลงบนกระดาษตามจินตนาการของช่างทำเทียน เพื่อให้ได้ตัวละครที่ถูกต้อง สวยงามและสอดคล้องกลมกลืนกันในการบอกเล่าเรื่องราว แล้วนำโฟมมาตัดเป็นรูปทรงต่างๆ หรือไม้อัดขึ้นโครงเป็นรูปทรงของตัวละครเช่น ตัวพญานาค ตัวหงส์ ตัวช้าง ตัวม้า จากนั้นช่างก็จะใช้ใบลานและใบตองกล้วยตานีรวมทั้งวัสดุธรรมชาติอื่นๆ เช่น พริกสดดอกไม้ ดอกดาวเรือง ดอกบานไม่รู้โรย มาประกอบเย็บเป็นลวดลายกนก หรือ เกล็ดตามรูปแบบที่ช่างใช้ประดับตกแต่งเทียนโบราณบอกเล่าตำนานเมืองอุบลราชธานี เรื่องราวความเชื่อของคนในชุมชน
ณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี
เลขที่ 2 ถนนราชธานี ตำบลในเมือง อำเภอเมือง จังหวัดอุบลราชธานี โทร: 04 5352 000 ต่อ 1500 อีเมล์ : human@ubru.ac.th , อีเมล์ฝ่ายงานวิจัยและบริการชุมชน Research.human.ubru@gmail.com